Dünyanın en kalabalık ülkesi olan Çin,siyasal yapılanma açısından pekçok alanda kendine özgü nitelikleri olan bir ülke konumundadır. Çin’in küresel ekonomi-politik üzerinde etkisinin giderek artması, bu ülkeyi daha yakından tanıma ihtiyacı doğurmaktadır. Öncelikle Çin’i genel hatlarıyla incelediğimize karşımıza şöyle bir tablo çıkmaktadır:
Resmi Adı: Çin Halk Cumhuriyeti
Yönetim Biçimi: Tek Yasama Organlı Cumhuriyet / Ulusal Halk Kongresi
Başkent: Pekin
Devlet Başkanı: Hu Jintao
Resmi Diller: Mandarin Çincesi
Diğer Diller:Yue(Kanton dili),Wu(Şangay dili),Minbei(Fizhou),Minnan(Hokkien-Tayvan)
Dinler:Geleneksel bakımdan Konfüçyüsçü,Taocu,Budist;azınlık olarak Müslüman ve Hıristiyan
Etnik Bileşim:Çinli % 92, 8% Uygur,Koreli,Buyi,Tibetli,Mançu,Hui
Özerk Bölgeler:İç Moğolistan Özerk Bölgesi, Tibet Özerk Bölgesi, Sincan Uygur Özerk Bölgesi, Guangxi Zhuang Özerk Bölgesi, Ningxia Nanjing Hui Özerk Bölgesi
Para Birimi:Yuan
Ekonomi:Tarım % 74,Sanayi % 14,hizmetler % 12
Devletin Rejimi:Tek Partili sosyalizm
Çin Milli Marşı: Kalkın!
Köle olmak istemeyen insanlar
Yeni Seddimizi,kanımızla,canımızla örelim
Çin ulusu en büyük tehlikenin eşiğindedir
Ezilen her insan son kükreyişinde
Kalkın!Haydi kalkın!Ayaklanın!
Tümümüz tek bir yürekle
Varalım düşmanın top ateşi üstüne,ileriye!
Varalım düşmanın top ateşi üstüne,ileriye!
İleriye!İleriye!İleriye
Devlet Başkanı:Hu Jinto
Hu Jinto kimdir?
1942 yılının Aralık ayında doğdu.
1964 yılında Komünist Partiye katıldı.
1965 yılında Tsinghua Üniversitesi Sulama Mühendisliğinden mezun oldu.
1982 yılında Çin Komünist Partisinin Merkez Komitesine seçildi.Böylece en geç merkez komitesi üyesi oldu.
1988 yılında Tibet Özerk Bölgesi Parti sekreterliğine getirildi.
1992-1993 yılları arasında Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi siyasi bürosu daimi üyesi ve Merkez Komitesi Sekreteri görevine getirildi.
1993-1998 yılları arasında Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi siyasi bürosu daimi üyesi ve Merkez Komitesi Sekreterliği ile Çin Komünist Merkezi Parti Okulu rektörlüğüne getirildi
1998-1999 yılları arasında Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi siyasi bürosu daimi üyesi Merkez Komitesi Sekreterliği ve Çin Komünist Merkezi Parti Okulu rektörlüğü ile Çin cumhurbaşkanlığı yardımcılığına getirildi
1999-2002 yılları arasında Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi siyasi bürosu daimi üyesi Merkez Komitesi Sekreterliği ,Çin Komünist Merkezi Parti okulu rektörlüğü ve Çin cumhurbaşkanlığı yardımcılığı ile Çin Komünist Partisi Merkezi Askeri Komisyonu Başkan yardımcısı görevine getirildi.
2002-2003 yılları arasında Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi siyasi bürosu daimi üyesi Merkez Komitesi Sekreterliği ,Çin Komünist Merkezi Parti okulu rektörlüğü,Çin cumhurbaşkanlığı yardımcılığı ve Çin Komünist Partisi Merkezi Askeri Komisyonu Başkan yardımcılığı ile Çin Komünist Partisi Merkez Komite Genel sekreterliği görevine getirildi.
2003-2004 yılları arasında Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi siyasi bürosu daimi üyesi Merkez Komitesi Sekreterliği ,Çin Komünist Merkezi Parti okulu rektörlüğü,Çin cumhurbaşkanı ve Çin Komünist Partisi Merkezi Askeri Komisyonu Başkan yardımcılığı ile Çin Komünist Partisi Merkez Komite Genel sekreterliği görevine getirildi.
14 Kasım 2003 yılında Cumhurbaşkanı seçildi.15 Mart 2008 yılında ikinci kez cumhurbaşkanı oldu.
Hu Jintao göreve iki defa seçilmesinin nedeni olarak şöyle demiştir:”Karar vermeyi istemek,somut olaylara dikkat etmek ve karar alırken cesur davranmak” olduğunu ifade etmiştir.
ÇİN’İN SİYASAL YAPISI
Çin Halk Cumhuriyetinin devlet organları beş tanedir.Bunlar:
1-Devlet cumhurbaşkanı
2-Devletin erki organı:Ulusal Halk Meclisi, Yerel Halk Meclisi
3-Devlet idari organları:Devlet konseyi, Yerel Halk Yönetimleri, Merkezi Askeri Komisyonu
4-Devlet denetim organları:Yüksek Halk Savcılığı, Yerel Halk Savcılığı, Özel Halk Savcılığı
5-Devlet adli organları:Yüksek Halk Meclisi, Yerel Halk Meclisi, Özel Halk Meclisi
ULUSAL HALK MECLİSİ
Çin Halk Cumhuriyeti’nin en yüksek devlet erki organıdır.Yasama erki görevini görür.Ülkenin siyasi yaşamına yön çizer.Yılda bir kez toplanır.Ulusal Halk Meclisinin içersinde yer alan Daimi komitesi tarafından toplantıya çağrılır.Kongre üyeleri beş yılda bir toplanır.
Görevleri:
1-Anayasada değişiklik yapılması ve uygulanmasının denetlenmesi
2-Temel yasaların hazırlanması ve değişiklik yapılması
3-Ulusal Halk Kongresinin Daimi Komitesinin uygun olmayan kararlarında değişiklik yapılması veya iptal edilmesi
4-Ulusal ekonomik ve sosyal kalkınma planlarının ve bunların uygulanmasına ilişkin raporların incelenmesi ve onaylanması
5-Savaş ve barış konularında karar alma
6-Eyaletlerin,özerk bölgelerin,doğrudan Merkezi hükümetin idaresi altındaki belediyelerin,özel idari bölgelerin ve bu bölgelerde kullanılacak kuralların oluşturulmasının onaylanması
Ulusal Halk Kongresinin toplantı olmadığı dönemlerde Daimi Komitesi,devletin erkeni icra eder.Ulusal Halk Kongresi Daimi Komitesi,Ulusal Halk Kongresi tarafından seçilen ve onun tarafından görevden alınabilen bir başkan,birkaç başkan yardımcısı,bir genel sekreter ve ilave üyelerden oluşur.
Ulusal Halk Kongresi Daimi Komitesi üyeleri herhangi bir devlet idari,adli veya savcılık organında görev yapmazlar.
Ulusal Halk Kongresi Daimi Komitesi iki ayda bir toplanır.Önemli günlük işler başkan,başkan yardımcısı ve genel sekreterin katıldığı icra toplantısında kararlaştırılır.Ulusal Halk Kongresi Cumhurbaşkanı ve yardımcısını seçer.
Cumhurbaşkanının Görevleri:
1-Ulusal Halk Kongresi veya Daimi Komitesinin kararlarına uygun olarak yasarlı yürürlüğe koyar.
2-Devlet Konseyi üyelerini atar ve görevden alır,kararnameler yayınlar.
3-Çin Halk Cumhuriyeti adına yabancı diplomatik temsilcilik atar.
4-Önemli anlaşmaları onaylar veya iptal eder.
DEVLET KONSEYİ
En yüksek devlet idari organıdır.Ulusal Halk Kongresi ve Daimi Komitesi’ne karşı sorumludur ve çalışmaları konusunda onlara bilgi verir.
Görevleri:
1-Ulusal Halk Kongresi ve Daimi Komitesi tarafından kabul edilen yasaları ve kararları uygular.
2-İdari kuralları ve yönetmelikleri uygulamaya koyar.
3-Anayasa ve kanunlara uygun olarak idari önlemleri belirler.
4-Bakanlık ve komisyonlara kendi yetkisi altındaki öteki kurumların çalışmalarını yönlendirir.
5-Yasaya uygun olarak idari yetkileri atar,görevden alır ve eğitir,çalışmalarını değerlendirerek bunları ödüllendirir veya cezalandırır.
6-Ekonomik çalışmalar,kentsel ve ya kırsal kalkınma,eğitim,bilim,kültür,sağlık,beden eğitimi ve aile planması alanlarındaki çalışmaları yönlendirir ve idare eder.
7-Dış işlerini idare eder,yabancı ülkelerle antlaşmaları imzalar.
8-Ulusal ekonomik ve sosyal kalkınma planlarını ve devlet bütçesini hazırlar ve uygular.
Devlet Konseyi Başbakan,Başbakan yardımcıları,devlet konseyi üyeleri,genel denetçi,genel sekreteri ve çeşitli bakanlıktan oluşur.
Başbakan:
Cumhurbaşkanı tarafından aday gösterildikten sonra Ulusal Halk Kongresi tarafından seçilir.
Başbakan yardımcıları,devlet konseyi üyeleri,bakanlık ve komisyonların başkanları,genel denetçi,genel sekreter,başbakan aday gösterilmesinden sonra seçilir.
MERKEZİ ASKERİ KOMİSYON MERKEZİ
Ülkenin ana askeri organıdır.Silahlı kuvvetlerinin komutanıdır.Çin Halk Cumhuriyetinin silahlı kuvvetlerinin;Çin Halk Kurtuluş Ordusu,Çin Halk Silahlı Polis Gücü ve Milis Gücünden oluşmaktadır.
Çin Halk Kurtuluş Ordusu:Ulusal savunmayı güçlendirmek,yabancı saldırılara karşı koymak,vatanı savunmak ve kalkındırmak.
Çin Halk Silahlı Polis Gücü:Sınırları korunması,koruma görevinin yerine getirilmesi ve kamu güvenliğinin sürdürülmesi.
Milis Gücü:Normal üretim faaliyetlerinin sürdüren kitlelerin silahlı gücüdür.
Merkezi Askeri Komisyon bir başkan,başkan yardımcıları ve öteki üyelerden oluşmaktadır.Başkan Ulusal Halk Kongresi tarafından seçilir ve Daimi Komitesi ile Halk Kongresine karşı sorumludur.
Başkan yardımcıları ve öteki üyeler ise başkan tarafından aday gösterildikten sonra Ulusal Kongresi tarafından seçilir.
YÜKSEK HALK MAHKEMESİ
Adli işlerin yerel halk mahkemeleri,askeri mahkemeler ve farklı düzeylerdeki öteki özel halk mahkemeleri tarafından idare edilmesini denetleyen en yüksek devlet adli organıdır.Ulusal Halk Kongresi ve Daimi Komitesine karşı sorumludur.
YEREL HALK MAHKEMESİ
Bütün eyaletlerde,özerk bölgelerde ve doğrudan Merkezi Hükümetin idaresi altında bulunan belediyelerde kurulu olan yüksek halk mahkemesidir.Orta düzeydeki halk mahkemeleri,genellikle vilayetlerde ve idari kurumlara sahip özerk vilayetlerde,doğrudan merkezi hükümetin idaresi altında bulunan belediyelerde ve eyaletlerde veya özerk bölgelerin yetki alanı içindeki büyük kentlerde bulunmaktadır.
HALK SAVCILIKLARI
Soruşturma yetkisine sahiptir.Bu hakkı vatan hainliği,bölücülük ve diğer önemli suç olaylarında soruşturma hakkını kullanır.Kamu güvenlik kurumları tarafından hakkında soruşturma açılan olayları inceler.Tutuklama kararı ve dava açma konusunda karar verir.Halk savcılıkları dörde ayrılır.Şöyle ki:
—Taban savcılığı
—Orta savcılığı
—Yüksek savcılık
—En yüksek Savcılık
En yüksek halk savcılığın görevi;
1-Devletin yasalarını bütünlüğünü korumak
2-Yasaların uygulanmasını sağlamak
3-Halk savcılıkları ve mesleki halk savcılıklarını yöneterek hukuki denetim görevini yerine getirmek.
ÇİN’DEKİ İDARİ BÖLÜNME SİSTEMİ
Çin anayasasına göre ülkedeki idari bölünme şöyledir:
1-Ülke eyaletlere,özerk bölgelere ve belediyelere bölünmüştür.
2-Eyaletler ve özerk bölgeler,özerk illere ,özerk ilçelere ve şehirlere
3-Bir ilçe veya özerk ilçe,nahilere,azanlık etnik nahilerine ve kasabalara bölünmüştür.
Merkeze bağlı dört tane şehir vardır.Bunlar:
—Beijing
-Shanghai
-Tianjin
-Chongqing
ANAYASA
1954,1975,1978 ve 1982 yıllarında dört anayasa yürürlüğe konmuştur.Anayasa giriş bölümüne ilaveten dört bölüme ayrılmıştır.Bunlar:
1-Genel ilkeler
2-Temel Haklar ve vatandaşların görevleri
3-devletin yapısı
4-Ulusal bayrak,ulusal sembol ve başkent
Seçme ve seçilme,ifade özgürlüğü,basın özgürlüğü,dernek kurma,inanç ve gösteri özgürlükleri dâhil olmak üzere her vatandaşın temel haklarını garanti altına almaktadır.
Devletin niteliği Anayasada:”Çin Halk Cumhuriyeti işçi sınıfın önderliğindeki halkın demokratik diktatörlüğü altında yönetilen ,işçiler ve köylülerin ittifakına dayalı bir sosyalist devlet olduğu” belirtiliyor.Bu devletin özelliğini ve devlet sistemini tanımlamaktadır.
Halkın demokratik diktatörlüğünün iki özelliği vardır:
1-Demokrasi,halkın içinde uygulanmaktadır.
2-Diktatörlük,halkın düşmanlarına karşı uygulanmaktadır.
ÇİN’İN TEMEL SİYASİ SİSTEMİ
Çin anayasasına göre; “Çin Halk Cumhuriyeti işçiler, köylüler ve çalışan sınıfın demokratik diktatörlüğü temeli üzerinde kurulmuş sosyalist bir devlettir.” Hükümet sistemi, Halk Kongreleri formundan; siyasi parti sistemi, Çin Komünist Partisi liderliğindeki Çok-Parti İşbirliği ve Siyasi Müzakere formundan oluşmaktadır. Halk Kongreleri sistemi, çok-parti işbirliği, bölgesel etnik otonomi ve birincil düzeyde toplumun kendi kendini yönetmesi, Çin’in politik sisteminin esas iskeletini oluşturmakta ve bu siyasi sistemler/formlar sosyalist demokrasinin somut halini teşkil etmektedir.
Çin’in temel siyasi yapısı ve çok-parti işbirliği sistemi, Çin Komünist Partisi’nin statüsü ve fonksiyonları ve diğer sekiz partinin devletle ve kendi aralarındaki ilişkileriyle özdeşleşmiştir;
– Komünist Parti lider ve kural koyucu konumunu devam ettirmektedir. Komünist Parti’nin liderliği devrim, inşa ve reform sürecinde şekillenmiş ve halk meşruiyetini sağlamıştır.
– Sekiz demokratik parti devlet işlerinde ölçülü bir şekilde yer alabilmektedir.
– Komünist Parti ile diğer partiler arasındaki işbirliği çok zengin bir perspektifte gerçekleşmektedir. Komünist Parti daima diğer partilere esas ilkelerin, politikaların ve tutumların belirlenmesinde danışmaktadır.
– Komünist Parti ve diğer sekiz parti aynı zamanda kendi aralarında bir denetim mekanizması oluşturmaktadır.
ÇİN’DE SİYASİ PARTİLER
Çin’in siyasi partilerine baktığımızda Çin Komünist Partisi dışında sekiz tane siyasi parti bulunmaktadır.Bu siyasi partiler “demokratik partiler” olarak adlanlandırılmaktadır.Bu partilere kısaca göz atacak olarsak:
Çin Komünist Partisi:Temmuz 1921 yılında kurulmuştur.Bu partinin elli iki milyon üyesi vardır.Partinin amacı,komünist siyasal sistemin oluşturulmasıdır.Partinin en yüksek organları şunlardır:
1-Ulusal Parti Kongresi
2-Merkez Komitesi
Ulusal Parti Kongresi beş yılda bir toplanmaktadır.merkez Komite ise yılda en az bir kere toplanmaktadır.
Merkez Komitenin içinde “Merkez Politik Büro”bulunmaktadır.Bu büronun görevi,Merkez komite toplantı halinde olmadığı zamanlarda görevlidir.
Merkez Politik Büronun içinde Daimi Komite vardır.Daimi Komite,Merkez Politik Büro,Merkez Komite Genel Sekreteri ve Merkez Sekretarya Merkez Komitenin toplantısında seçilmektedir.
Çin Komünist partisi dışında sekiz tane siyasal partiye baktığımızda ise şunlardan bahsedebiliriz:
1-Çin Köylü ve İşçi Demokratik Partisi:1930 yılının Ağustos ayında kurulmuştur.Sağlık,kültür ve eğitim,sağlık alanlarında çalışan aydınlardan oluşmaktadır.
2-Tayvan Demokratik Öz Yönetim Birliği:1947 yılının kasım ayında kurulmuştur.Tayvanda doğmuş veya Tayvanın dışında yaşayan kişilerden oluşmaktadır.
3-Jiitsan Derneği:1944 yılının Aralık ayında kurulmuştur.Bilim ve teknoloji,kültür ve eğitim,sağlık alanlarında çalışan aydınlardan oluşmaktadır.
4-Çin Demokratik Birliği:1941 yılının Ocak ayında kuruldu.Çoğunluğu aydından oluşmaktadır.
5-Çin Demokrasiyi Geliştirme Birliği:1945 yılının Aralık ayında kurulmuştur.eğitim,kültür,bilim ve yayıncılık alanlarında görevli kimselerden oluşmaktadır.
6-Kuomitang Çin Devrimci Komitesi:1948 yılının Ocak ayında kurulmuştur.Aydınlardan oluşmaktadır.
7-Çin Zhi Gong Dang:1925 yılının Ekim Ayında kurulmuştur.Çinin dışında yaşayan,yabancı ülkelerden dönen Çinliler ve yabancı ülkelerle bağlantıları olan akademisyen ve uzmanlardan oluşmaktadır.
8-Çin Demokratik Ulusal Oluşum Birliği:1945 yılında Aralık ayında kuruldu.Bu birlik iktisatçı ve ilgili alanlarda uzmanlaşmış kişilerden oluşmaktadır.
ÇİN’DE HALK ÖRGÜTLENMELERİ
Çin İşçi Sendikaları Federasyonu:Bu örgüt Çindeki bütün yerel sendika kuruluşları ve ulusal sanayi sendika kuruluşlarının en yüksek organıdır.1925 yılında Mayıs ayında kurulmuştur.Bu Federasyonun hedefi;İşçi sendikaları,ulusal kongresi ve Çin İşçi sendikaları federasyonu yürütme komitesi aracılığıyla bütün işçi sendikalarının liderliğini yapmaktadır.
Çin Komünist Gençlik Birliği:1922 yılında Mayıs ayında kurulmuştur.En yüksek organı merkez komitesidir.Merkez komite,daimi komitesi ve sekretaryayı seçmektedir.Sekretarya günlük işleri yürütmektedir.
Çin Engellileri Federasyonu:1988 yılında Mart ayında kurulmuştur.Engelliler için çalışmaktadır.Bu federasyona bağlı dernekler vardır.Bunlar:
-Çin Görme Engelliler Derneği
-Çin İşitme Engelliler Derneği
-Çin Fiziksel Engelliler Derneği
-Çin Zihinsel Engelliler ve Piskozlular Dostları ve Akrabaları Derneği
Çin Kadın Federasyonu:En yüksek organı ulusal halk kongresidir.Ulusal kadın kongresi,ulusal yürütme komitesini seçmektedir.
Çin Edebiyat ve sanat çevreleri federasyonu:1949 yılında Temmuz ayında kurulmuştur.İçinde bir sürü dernek vardır.Bunlar:
-Çin Televizyon Sanatçıları Birliği
-Çin Halk Şarkıcıları Birliği
-Çin oyun yazarları birliği
-Çin fotoğrafçılar birliği
-Çin Yazarlar Birliği
-Çin Sinema emekçiler Birliği
Çin Sanayi ve Ticaret Federasyonu:En yüksek organı,ulusal kongresidir.Ulusal kongre,federasyonun bütün ülkedeki faaliyetlerindeki idare eden Çin Sanayi ve Ticaret Federasyonun yürütme komitesinin seçmektedir.1953 yılının Ekim ayında kurulmuştur.Sanayi ve ticaretle uğraşan Çinliler tarafından teşkilatlandırılmıştır.İş adamlarının ülke içindeki ve dışındaki geliştirilmesi için kurulmuştur.
Çin Gençlik Federasyonu:1949 yılının mayıs ayında kurulmuştur.Bu federasyonuna bağlı birlikler vardır.Bunlar:
-Komünist Gençlik Birliği
-Çin Öğrenciler Birliği
-Çin Genç Erkek Hıristiyan Birliği
-Çin Genç Kadın Hıristiyan Birliği
-Çin Genç Gönüllüler Birliği
-Çin Gençlik Enstütüsü
-Çin Genç Kasaba Girişimciler Birliği
-Çin Genç Sınaî Gelişimi Destekleme Birliği
Bu birlikler doğrudan Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi idaresindeki organlarında görevli gençlik federasyonu ve merkez devlet organlarında görevli gençlik federasyonu yanı sıra eyaletler,özerk bölgeler ve merkezi idareye tabi belediyelerdeki gençlik federasyonları dâhil olmak üzere Çindeki bütün gençlik örgütlerini kapsamaktadır.
Çin Yabancı Ülkelerden Dönüş Yapan Çinliler Federasyonu:Bu federasyon bir ulusal halk örgütlenmesidir.Yabancı ülkelerden dönüş yapan Çinliler,yabancı ülkelerde yaşayan Çinliler ve bunların yakınları ile bağlayan güçlendirilmesi için kurulmuştur.