Doç. Dr. Kadir Canatan
Bu çalışmada ünlü devlet adamı Nizamülmülk tarafından yazılan “Siyasetname”, geleneksel siyaset ve devlet felsefesinin bir yorumu olarak incelenmektedir. Bir ilim ve siyaset adamı olan Nizamülmülk’ün günümüze kadar gelen bu yapıtı, sadece onun fikirlerini anlamak için değil, aynı zamanda döneminin özelliklerini de yansıtması itibariyle, tarihçiler ve siyaset bilimciler için önemli bir kaynaktır. İki Selçuklu sultanına vezirlik yapan Nizamülmülk’ün Türk devlet yapısı ve zihniyeti üzerinde de önemli etkileri olduğu kuşku götürmez.
Siyasetname, kendisinden önce mevcut olan bir geleneğin devamı olmakla birlikte, ondan ayrılan yönleri de bulunmaktadır. Yapıtta, sultana sadece öğüt ve tavsiyeler verilmekle kalınmamış; sisteme önemli ölçüde katkıda bulunabilecek ciddî teklifler de getirilmiştir. Başka bir deyişle, “olması gereken”ler hakkında somut, pratik ve uygulanabilir önlemler önerilmiştir. Ayrıca yapıt, dönemin devlet ve bürokrasi yapısını, yöneten-yönetilen ilişkisini ve muhalif söylemleri de yansıtmaktadır.
Bu yönüyle şüphesiz ki yapıtın tarihsel bir değeri vardır. Özet olarak diyebiliriz ki Nizamülmülk, güçlü, paternalist ve dinle uyumlu bir devlet ve siyaset anlayışını temsil etmektedir. Bu anlayış, bir bakıma geleneksel devlet ve siyasete değin yaklaşımları da önemli ölçüde yansıtmaktadır. Onun din ve devlet konusundaki “ikiz kardeş” kuramı kadar sosyal devlet anlayışı da güncel değeri olan ve dolayısıyla geliştirilmesi gereken kavram ve kuramlardır.
Balıkesir Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Kadir Canatan’ın Turkish Studies (4/2009) dergisinde yayınlanan makalesinin tam metnini okumak için lütfen başlığın üzerine tıklayınız:
GELENEKSEL SİYASET VE DEVLET FELSEFESİNİN BİR YORUMU OLARAK “SİYASETNAME”